นักเรียนและครูจากโรงเรียนศึกษานารี เข้าร่วมกิจกรรม Xplorer Squad – นักสืบเยาวชนถอดรหัสบางกอก ที่มิวเซียมสยามและย่านเกาะรัตนโกสินทร์ เวิร์กช็อปสองวันนี้ผสานการเรียนรู้ทั้งในพิพิธภัณฑ์และสถานที่จริง เปิดมุมมองใหม่ให้เยาวชนได้สำรวจประวัติศาสตร์ของกรุงเทพฯ ผ่านการสังเกต หลักฐาน และประสบการณ์ตรง

วันแรกเริ่มต้นที่มิวเซียมสยาม ด้วยการบรรยายจาก รศ.ดร.พีรศรี โพวาทอง ผู้เชี่ยวชาญด้านประวัติศาสตร์เมือง พานักเรียนย้อนเวลาด้วยการเรียนรู้แผนที่และภาพถ่ายเก่า ในการเรียนรู้พัฒนาการเมืองกรุงเทพ โดยเฉพาะตั้งแต่เมื่อสยามประเทศเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงสำคัญจากอิทธิพลตะวันตก ก่อนจะได้ลงมือทำงานกับแผนที่สามช่วงเวลา พ.ศ. 2430, 2475 และแผนที่ปัจจุบัน นักเรียนได้สังเกตความเปลี่ยนแปลงของเมืองอย่างละเอียดจากสัญลักษณ์ต่าง ๆ บนแผนที่ จากนั้นนักเรียนได้เรียนรู้เทคนิคการอ่านภาพถ่ายแบบศึกษาในรายละเอียดที่ซ่อนอยู่

ในช่วงบ่าย นักเรียนแบ่งออกเป็น 6 ทีม แต่ละทีมร่วมกันเรียนรู้สถานที่ประวัติศาสตร์ 2 แห่งจาก 12 สถานที่ที่บอกเล่าถึงความเปลี่ยนแปลงของประเทศ เพื่อศึกษาข้อมูลในเชิงลึกจากแผนที่และภาพถ่ายเก่า เตรียมพร้อมสำหรับการไปสำรวจจริงในวันถัดไป ความหลากหลายของสถานที่เหล่านี้ ตั้งแต่สถาปัตยกรรมสำคัญไปจนถึงแลนด์มาร์กวัฒนธรรม สะท้อนเรื่องราวของกรุงเทพฯ ที่บอกเล่าความเป็นสยามใหม่

วันที่สอง ทุกคนออกเดินตามเส้นทางประวัติศาสตร์ที่กำหนด โดยมีจุดแวะสำคัญ เช่น พิพิธภัณฑ์โบราณคดีใต้ดินที่ MRT สนามไชย นิทรรศการจำลองจากหลักฐานการขุดค้นระหว่างสร้างรถไฟฟ้า บอกเล่าเรื่องราวของพื้นที่ที่เคยเป็นป้อมสมัยอยุธยา วังเจ้านายในรัตนโกสินทร์ตอนต้น อาคารสไตล์ยุโรปอันเป็นสถานที่ตั้งของกระทรวงพาณิชย์ และกลายเป็นมิวเซียมสยามในปัจจุบัน อาคารมิวเซียมสยาม ประตูเหล็กหล่อในสวนสราญรมย์ ที่นักเรียนได้สังเกตเครื่องหมายการค้าระบุแหล่งผลิต โรงมหรสพเฉลิมกรุง และอาคารที่ทำการ สน.พระราชวัง นักเรียนได้เทียบสภาพปัจจุบันกับหลักฐานเก่า สังเกตทั้งความต่อเนื่องและการเปลี่ยนแปลง พร้อมตั้งคำถามและแลกเปลี่ยนข้อสังเกตกันตลอดเส้นทาง

หลังจากเรียนรู้ในสถานที่จริง แต่ละกลุ่มกลับมาสรุปผลและนำเสนอเรื่องราวของสถานที่ 2 แห่งที่ตนเองได้เรียนรู้ ด้วยการสร้างสรรค์เป็นโปสเตอร์สรุปสิ่งที่ค้นพบ การเรียนรู้ในเวิร์คชอปทั้งสองวันจึงผสมผสานการถอดรหัสและเข้าใจความเป็นไปในอดีตด้วยเครื่องมือต่าง ๆ หาประสบการณ์จากการเยี่ยมสถานที่เชื่อมโยงกับข้อมูล และนำเสนอความรู้ที่ได้จากการประมวลผลร่วมกับเพื่อน ๆ นับเป็นทักษะสำคัญสำหรับผู้เรียนในปัจจุบัน

สำหรับครูผู้สอน เวิร์กช็อปครั้งนี้สะท้อนให้เห็นว่าการใช้ทรัพยากรพิพิธภัณฑ์และมรดกทางวัฒนธรรมเป็นฐาน ช่วยให้นักเรียนคิดเชิงวิพากษ์ ทำงานเป็นทีม และปรับเปลี่ยนมุมมองต่อสิ่งแวดล้อมในเมือง ชี้ให้เห็นว่าประวัติศาสตร์ไม่ใช่แค่เรื่องของอดีต แต่เป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน

เมื่อกิจกรรมเดินทางมาถึงช่วงท้าย เสียงสะท้อนจากนักเรียนชี้ให้เห็นการเรียนรู้อย่างมีความหมาย หลายคนบอกว่า การได้เดินไปตามเส้นทางในย่านประวัติศาสตร์ เห็นสถานที่จริงด้วยตาตัวเอง ทำให้ประวัติศาสตร์ดูมีชีวิต ไม่ใช่แค่ตัวหนังสือในตำราหรือวิดีโอ “ภาพถ่ายกับแผนที่ช่วยได้เยอะนะ” นักเรียนคนหนึ่งบอก “แต่พอได้ยืนอยู่ตรงนั้น ได้ฟังเรื่องราว ได้สังเกตรายละเอียดเล็ก ๆ …ทำให้เข้าใจจริง ๆ”

บางคนพูดถึงความสนุกของการเปรียบเทียบภาพเก่ากับสภาพจริงในปัจจุบัน ที่เปิดมุมมองให้เห็นการเปลี่ยนแปลงที่ไม่เคยคิดถึงมาก่อน และการเดินสำรวจพร้อมถือแผนที่ก็ทำให้รู้สึกเหมือนได้เป็นนักสืบจริง ๆ หลายคนยังแซวกันว่าการเดินทางค่อนข้างเหนื่อย แต่ก็รีบเสริมทันทีว่า “คุ้มมาก เพราะได้เห็นทั้งสิ่งที่เปลี่ยนไป และสิ่งที่ยังอยู่เหมือนเดิม” คำพูดเหล่านี้สะท้อนว่า แท้จริงแล้วประวัติศาสตร์ไม่ได้เป็นเพียงเรื่องราวของอดีตที่ผ่านไป แต่เป็นสิ่งที่ยังอยู่รอบตัวเรา เพียงรอให้เรามองหาและค้นพบเท่านั้น