สวนสราญรมย์ หรือ พระราชอุทยานสราญรมย์ ตั้งอยู่ตรงข้ามพระบรมมหาราชวังทางด้านทิศตะวันออก เดิมทีเป็นพื้นที่สวนส่วนพระองค์ในพระราชวังสราญรมย์ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2409 เพื่อใช้เป็นที่ประทับและพักผ่อน ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สวนแห่งนี้ได้รับการปรับปรุงครั้งใหญ่ให้เป็นสวนพฤกษศาสตร์สมัยใหม่ตามแบบยุโรป โดยมีนายเฮนรี อาลาบาศเตอร์ (Henry Alabaster) นักการทูตและที่ปรึกษาชาวอังกฤษเป็นผู้ออกแบบ และมีพระยาอภิรักษ์ราชอุทยาน (แฉล้ม อมาตยกุล) เป็นผู้ควบคุมงานก่อสร้าง

สวนสราญรมย์จึงกลายเป็นพื้นที่สีเขียวแบบตะวันตกแห่งแรก ๆ ของสยาม ที่รวบรวมพันธุ์ไม้หายากจากทั่วทุกสารทิศมาปลูกไว้ นอกจากนี้ยังมีแนวคิดในการจัดสร้างสวนสัตว์เพื่อการศึกษาของราษฎรในอนาคต เป็นการผสานบทบาทของสวนในฐานะพื้นที่ทางธรรมชาติ พื้นที่วิชาการ และพื้นที่พักผ่อนหย่อนใจสำหรับชนชั้นนำและราชสำนักในยุคนั้น

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว สวนแห่งนี้ยังถูกใช้เป็นสถานที่จัดงานฤดูหนาวและกิจกรรมสาธารณะอื่น ๆ กระทั่งภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานพื้นที่สวนแก่รัฐบาล เพื่อใช้เป็นที่ตั้งของสโมสรคณะราษฎร และกลายเป็นศูนย์กลางของกิจกรรมทางการเมือง โดยมีการจัดงานฉลองรัฐธรรมนูญทุกวันที่ 10 ธันวาคม รวมถึงการประกวด “นางสาวสยาม” ครั้งแรก ซึ่งต่อมาเป็นต้นกำเนิดของเวทีนางสาวไทย

สำหรับแนวคิดเรื่องสวนสาธารณะหรือแหล่งหย่อนใจ ของคนเมือง สำหรับใช้ทำกิจกรรมกลางแจ้งนั้นเป็นเรื่องใหม่ที่เมืองใหญ่ๆ ในชาติตะวันตกล้วนให้ความสำคัญ อันจะเห็นได้จากการเกิดขึ้นของสวนสาธารณะและสวนพฤกษศาสตร์อย่างมากมายในสมัยนั้น ซึ่งราชสำนักสยามเองก็ได้รับแนว ความคิดนี้มาด้วยเช่นกัน แต่ก็ยังไม่เปิดเป็นที่สาธารณะให้ชาวประชาทั่วไปได้ใช้กัน

จนใน พ.ศ. 2503 คณะรัฐมนตรีมีมติโอนสวนสราญรมย์ให้กรุงเทพมหานครดูแล พร้อมวางแนวทางปรับปรุงเป็นสวนสาธารณะเพื่อให้ประชาชนได้ใช้ประโยชน์อย่างทั่วถึง และใน พ.ศ. 2524 มีมติให้ย้ายสโมสรคณะราษฎร์ออกจากพื้นที่ พร้อมจ่ายค่าทดแทนให้ตามข้อเสนอกระทรวงมหาดไทย