โรงมหรสพหลวงศาลาเฉลิมกรุง หรือที่รู้จักทั่วไปว่า “ศาลาเฉลิมกรุง” ตั้งอยู่บนถนนเจริญกรุง สร้างขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของงานเฉลิมฉลองกรุงเทพมหานครครบ 150 ปี พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) เสด็จพระราชดำเนินทรงวางศิลาฤกษ์เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2473 และทรงพระราชทานนาม “ศาลาเฉลิมกรุง”

ผู้ออกแบบคือหม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร สถาปนิกชาวไทยที่สำเร็จการศึกษาด้านสถาปัตยกรรมจากประเทศฝรั่งเศส ได้ออกแบบศาลาเฉลิมกรุงโดยผสมผสานสถาปัตยกรรมตะวันตกเข้ากับศิลปกรรมไทยอย่างกลมกลืน ภายในโรงภาพยนตร์มีการติดตั้งระบบเครื่องปรับอากาศแบบ Chilled Water System ซึ่งนับเป็นเทคโนโลยีที่ทันสมัยที่สุดในยุคนั้น นำเข้าจากประเทศสหรัฐอเมริกา ศาลาเฉลิมกรุงเปิดฉายภาพยนตร์ครั้งแรกเมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2476 ด้วยภาพยนตร์เสียงในฟิล์มเรื่อง มหาภัยใต้ทะเล (Below the Sea)

ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2485–2488) ซึ่งเป็นรัชสมัยรัชกาลที่ 8 โรงภาพยนตร์แห่งนี้ได้ปรับใช้เป็นสถานที่แสดงละครเวทีและดนตรี เนื่องจากไม่สามารถนำเข้าภาพยนตร์ได้ ปัจจุบันศาลาเฉลิมกรุงยังคงดำเนินการในชื่อ “เฉลิมกรุงรอยัลเธียเตอร์” ภายใต้การบริหารของบริษัท เฉลิมกรุงมณีทัศน์ จำกัด โดยมีการปรับปรุงครั้งใหญ่เมื่อ พ.ศ. 2535 ด้วยการขยายเวทีและติดตั้งระบบไฮดรอลิกเพื่อลดและยกเวที พร้อมทั้งปรับปรุงที่นั่งให้เหลือประมาณ 600 ที่นั่ง (จากเดิม 1,000 ที่นั่ง) เพื่อยกระดับเป็นโรงมหรสพแห่งชาติ

หลังการปรับปรุง ศาลาเฉลิมกรุงได้จัดการแสดงนาฏศิลป์ชั้นสูง “โขน” ผสมผสานเทคนิคแสง สี เสียงสมัยใหม่ รวมถึงละครเวที คอนเสิร์ต งานของมูลนิธิหนังไทยในพระอุปถัมภ์ และงานรำลึกบุคคลสำคัญทางวัฒนธรรม นอกจากนี้ ศาลาเฉลิมกรุงยังเป็นสถานที่จัดฉายภาพยนตร์รอบปฐมทัศน์โลกที่สำคัญ เช่น พ.ศ. 2544 ภาพยนตร์ สุริโยไท โดยหม่อมเจ้าชาตรีเฉลิม ยุคล ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ ทอดพระเนตร พ.ศ. 2554 ภาพยนตร์ ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ภาค 3 ยุทธนาวี โดยหม่อมเจ้าชาตรีเฉลิม ยุคล ซึ่งสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ ทอดพระเนตร

ในปัจจุบัน ศาลาเฉลิมกรุงถือเป็นศูนย์กลางทางศิลปวัฒนธรรมที่สำคัญของกรุงเทพฯ และเป็นมรดกทางประวัติศาสตร์ด้านสถาปัตยกรรมและศิลปะการแสดงของไทย